België is een land van kleine en middelgrote familiale ondernemingen. Om de overdracht van deze ondernemingen aan de volgende generatie gemakkelijker te maken, hebben de Gewesten gunstige belastingmaatregelen genomen met de invoering van verlaagde tarieven op de schenkingen van familiale ondernemingen.
Terwijl dat het Vlaamse en Waalse Gewest het mogelijk maakten om een familiale onderneming te schenken aan een tarief van 0%, bleef het Brussels Gewest een recht van 3% toepassen op de schenkingen van familiale ondernemingen.
Om zich beter te positioneren in deze interregionale fiscale concurrentie en om de continuïteit van de ondernemingen in het Brussels Gewest te bevorderen, heeft de Brusselse regering een omvangrijke hervorming van het bestaande belastingregime doorgevoerd om het transparanter te maken en om het Brusselse gunstregime in overeenstemming te brengen met dat van de twee andere Gewesten. De hervorming is er vooral op gericht om te voorkomen dat de eigenaars van ondernemingen of bedrijven die in het Brussels Gewest gevestigd zijn, zouden verhuizen naar het Waalse Gewest of naar het Vlaamse Gewest om te kunnen genieten van een voordeliger belastingregime.
1. Vrijstelling van registratierecht op schenkingen van familiale ondernemingen of familiale vennootschappen
De ingrijpende verandering in vergelijking met de oude wetgeving vindt men in het belastingtarief dat van toepassing is op schenkingen van familiale ondernemingen of familiale vennootschappen : dit tarief is gedaald van 3% naar 0%, teneinde deze schenkingen vrij te stellen van registratierechten.
Om het voor schenkers makkelijker te maken om van dit gunstige belastingregime te genieten, werden ook de voorwaarden om de vrijstelling te bekomen en te behouden aangepast.
2. Belastinggrondslag voor schenking
Voorheen was het gunstregime enkel van toepassing in geval van schenking van de « volle eigendom ». Het nieuwe gunstregime is voortaan van toepassing voor de schenking van de « volle eigendom, de naakte eigendom of het vruchtgebruik van activa die beroepshalve werden geïnvesteerd ». Dit regime werd dus versoepeld om een grotere keuzevrijheid te bieden voor wat betreft de overdracht van de onderneming of het bedrijf. Het is voortaan mogelijk voor de schenker om zijn onderneming of zijn bedrijf over te dragen met behoud van de controle over die onderneming of dat bedrijf door het vruchtgebruik op de geschonken goederen voor zich te houden.
Voorts staat er in de Brusselse richtlijn dat onroerende goederen die hoofdzakelijk gebruikt worden of bestemd zijn voor bewoning uitgesloten zijn van dit vrijstellingsregime.
3. Voorwaarden voor het bezit van « aandelen van een familiale vennootschap »
Wat betreft de schenking van aandelen van een familiale vennootschap zal de schenking fiscaal vrijgesteld worden op voorwaarde dat de aandelen voor ten minste 50% in volle eigendom in het bezit zijn van de schenker en zijn familie. Niettemin volstaat een deelneming van 30% als de schenker en zijn familie « samen met een andere aandeelhouder en zijn familie volle eigenaar zijn van ten minste 70% van de aandelen in het bedrijf » of als ze « samen met twee andere aandeelhouders en hun familie, eigenaar zijn van ten minste 90% van de aandelen van het bedrijf ». De richtlijn zegt hieromtrent dat het moet gaan over aandelen die het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen en waar een stemrecht aan verbonden is.
Een belangrijke nieuwigheid komt voort uit de invoering van dit begrip van « familie van de schenker of van de aandeelhouder ». Artikel 140/1, §2, 4° van het Wetboek van registratierechten omschrijft dit begrip zeer breed : het betreft de partner of wettelijke samenwonende partner van de schenker of de aandeelhouder, hun verwanten in rechte lijn alsook de zijverwanten van de schenker of de aandeelhouder tot aan de tweede graad alsook hun partner of wettelijke samenwonende partner.
4. Respect voor de toekenningsvoorwaarden gedurende een periode van drie jaar
De nieuwe regeling voorziet een verkorting van de termijn waarin de toekenningsvoorwaarden moeten vervuld zijn. Wat betreft de familiale ondernemingen moet de activiteit gedurende een onafgebroken termijn van drie jaar worden verdergezet. Wat betreft de familiale vennootschap moet het bedrijf blijven beantwoorden aan de definitie van « familiale vennootschap » in de zin van artikel 140/1, §2, 2° van het Wetboek van registratierechten gedurende een onafgebroken termijn van drie jaar en de activiteit van het bedrijf zal tijdens die periode moeten verdergezet worden.
De conclusie is dat, door een regeling van fiscale vrijstelling in te voeren inzake schenking van familiale ondernemingen of familiale vennootschappen, de Brusselse regering zich afstemt op het gunstregime van 0% dat bestaat in de twee andere Gewesten.
Het is echter jammer dat de Brusselse regering zich bij deze omvangrijke fiscale hervorming ook niet in overeenstemming heeft gebracht met het gunstige fiscale regime dat van toepassing is op de successierechten in het Waalse Gewest. Vandaar dat de doorgevoerde fiscale hervorming geen vrijstellingsregeling voorziet van de successierechten voor de overdracht van familiale ondernemingen (zoals dat wel het geval is in het Waalse Gewest), het is momenteel fiscaal gezien interessanter op zijn familiale onderneming te schenken bij leven, eventueel met behoud van het vruchtgebruik op het geschonken goed, eerder dat het over te dragen via erfenis.
Deze nieuwe regeling is van toepassing sinds 1 januari 2017.