In 1990 heeft de Europese Unie de fiscale “moeder-dochter” richtlijn aangenomen, die gericht is op de schrapping van elke dubbele belasting van de dividenden die uitgekeerd worden tussen een dochteronderneming gevestigd in een Lidstaat en haar moedermaatschappij dat gevestigd is in een andere Lidstaat. Aangezien de dochteronderneming in principe reeds belast wordt op de winst die zij aan haar moedermaatschappij uitkeert, dient diezelfde winst bij de uitkering niet opnieuw belast te worden. Hiervoor vaardigt de Moeder-dochterrichtlijn twee belangrijke regels uit: enerzijds moet de Lidstaat van de dochteronderneming dat het dividend uitkeert, deze vrijstellen van elke bronheffing, en anderzijds moet de Lidstaat waar de moedermaatschappij gevestigd is die het dividend ontvang, een vrijstellings- of imputatieregeling voorzien. Vóór de goedkeuring van deze Richtlijn kende België al een gelijkaardige vrijstellingsregeling voor inkomsten die door de dochteronderneming aan de moedermaatschappij worden uitgekeerd, gekend onder de naam DBI (voor “definitief belaste inkomsten”), maar deze regeling was voorbehouden voor inkomsten die werden uitgekeerd tussen Belgische bedrijven. Sinds de omzetting van de Moeder-dochterrichtlijn naar Belgisch recht worden alle dividenden die uitgekeerd worden aan een moedermaatschappij uit een Lidstaat, alsook alle dividenden die een Belgische moedermaatschappij verkregen heeft en die afkomstig zijn van een dochteronderneming uit een andere Lidstaat, vrijgesteld van belastingen tegen 95% van hun bedrag, voor zover er natuurlijk aan een aantal voorwaarden voldaan is (cfr. artikels 202 en 203 WIB).
De Raad van de Europese Unie heeft in 2014 en 2015 twee opeenvolgende richtlijnen goedgekeurd die gericht zijn op de gedeeltelijke correctie van de geldende regeling.
Het doel van de eerste richtlijn is het vermijden van gevallen van “dubbele niet-belasting” die veroorzaakt worden door zogenaamde “hybride” financiële instrumenten, met andere woorden deze die naargelang de Lidstaten een andere juridische kwalificatie krijgen. Het klassieke voorbeeld is dat van een instrument dat in de Lidstaat waarin de schuldenaar gevestigd is, wordt beschouwd als zijnde een lening, en in de Lidstaat van zijn schuldeiser als zijnde een dividend, wat de schuldenaar de mogelijkheid biedt om de interesten als kosten af te trekken, terwijl dat de overeenstemmende inkomsten door de toepassing van de Moeder-dochterrichtlijn niet worden belast in hoofde van de schuldeiser.
De tweede richtlijn is op haar beurt gericht op de invoering van een “gemeenschappelijke minimumbepaling ter bestrijding van misbruik” in de Moeder-dochterrichtlijn.
Naar aanleiding van deze twee richtlijnen heeft de Belgische regering onlangs op 27 september een wetsontwerp neergelegd dat binnenkort zou moeten goedgekeurd worden. Naast de uitsluitingsgronden die reeds van kracht zijn, zou artikel 203 WIB voortaan de inkomsten van de DBI-regeling moeten uitsluiten die toegewezen of toegekend worden door:
- een vennootschap in de mate dat die deze inkomsten in aftrek heeft genomen of kan aftrekken van haar winst;
- een bedrijf dat inkomsten uitkeert “die verbonden zijn aan een rechtshandeling of aan een reeks rechtshandelingen waarvan de administratie, rekening houdend met alle relevante feiten en omstandigheden, kan aantonen, behoudens bewijs van het tegendeel, dat deze handeling of deze reeks handelingen niet authentiek is/zijn en is/zijn opgezet met als hoofddoel of één van de hoofddoelen”, één van de voordelen te bekomen die voorzien zijn in het DBI-systeem, met dien verstande dat een handeling of een reeks handelingen niet als authentiek zal beschouwd worden wanneer deze “niet is/zijn opgezet op grond van zakelijke redenen die de economische realiteit weerspiegelen”.
Hoe klaar en duidelijk de eerste uitsluiting lijkt, hetzelfde kan niet gezegd worden van de tweede. Zoals elke antimisbruikregel laat de nieuwe uitsluiting een groot deel open voor interpretatie en is ze dus bron van vele geschillen tussen de belastingplichtigen en de administratie.
In de voorbereidende werken is bepaald dat gelijktijdig aan vier voorwaarden moeten voldaan zijn opdat de administratie deze nieuwe uitsluitingsgrond kan toepassen: (1) een “montage”, (2) waarvan de belangrijkste doelstelling of één van de belangrijkste doelstellingen het bekomen van een fiscaal voordeel is, (3) dat in strijd moet zijn met het voorwerp of het doel van de Moeder-dochterrichtlijn, en (4) de montage is niet “authentiek”, namelijk dat het niet werd opgezet op grond van zakelijke redenen die de economische realiteit weerspiegelen.
Het is aan de fiscale administratie om het bewijs te leveren dat aan deze vier voorwaarden werd voldaan, maar de voorbereidende werken benadrukken duidelijk dat de belastingplichtige moet meewerken aan het leveren van het bewijs, wat zich vertaalt in de volgende eigenaardige formulering: “de administratie (…) heeft aangetoond, behoudens bewijs van het tegendeel, …”.
Als we een omkering van de bewijslast willen vermijden, zullen we hier ook nog moeten oppassen dat we de administratie niet de mogelijkheid geven om vermeende vermoedens hieromtrent in te roepen die zodanig algemeen zijn dat ze niets meer betekenen.
De nieuwe regeling zal van toepassing zijn op inkomsten die vanaf 1 januari 2016 worden toegewezen of toegekend, behalve als ze toegekend worden tijdens de belastbare periode die afgesloten wordt vóór de eerste dag van de maand die volgt op de publicatie van de nieuwe wet.