Het Grondwettelijk Hof heeft op 15 september 2022 (nr. 103/2022) een arrest geveld betreffende de gehele of gedeeltelijke nietigverklaring van de wet van 20 december 2019 "tot omzetting van Richtlijn (EU) 2018/822 van de Raad van 25 mei 2018 tot wijziging van Richtlijn 2011/16/EU betreffende de verplichte automatische uitwisseling van inlichtingen op fiscaal gebied met betrekking tot te rapporteren grensoverschrijdende constructies”, federale wetgeving tot omzetting van Richtlijn 2018/822, ook bekend als "DAC 6". Tegen deze wet zijn immers verschillende beroepen ingesteld bij het Hof, onder meer door de “Belgian Association of Tax Lawyers », de Orde van Franstalige en Duitstalige Balies en de Orde van Vlaamse balies.

De wet van 20 december 2019 heeft rechtstreeks betrekking op advocaten, aangezien de wet hen belet zich te beroepen op het beroepsgeheim in het kader van de uitwisseling van informatie over grensoverschrijdende constructies aan de belastingautoriteiten.

Dit is volstrekt onaanvaardbaar, aangezien de essentie van het beroep van advocaat gebaseerd is op het vertrouwen dat is opgebouwd tussen zijn cliënt en zijn raadsman, dat zelf is gebaseerd op het beroepsgeheim waaraan de advocaat ethisch gebonden is. Bovendien brengt het de advocaat in een schizofrene positie, omdat hij onderworpen is aan twee tegenstrijdige verplichtingen; die van geheimhouding en die van verklaring.

Het Grondwettelijk Hof vernietigt twee maatregelen:

1. Artikel 326/7, § 3 WIB 92, dat tot gevolg had dat beroepsmensen die aan geheimhouding onderworpen waren, zich er niet op konden beroepen wanneer zij "verhandelbare grensoverschrijdende constructies" moesten verklaren. Het vernietigt ook de overeenkomstige bepalingen van het Wetboek van registratierechten en het Wetboek van successierechten.
2. Artikel 289bis/13 van het Wetboek van Registratie, Hypotheek- en Griffierechten, artikel 146septdecies van het Wetboek van successierechten en artikel 211bis/12 van het Wetboek van Diverse Rechten en Taksen, waardoor de advocaat-tussenpersoon zich niet kon beroepen op het beroepsgeheim in geval van een controle door de fiscus.

Het arrest heeft dus tot gevolg dat de advocaat zich op zijn geheimhouding kan beroepen om verhandelbare grensoverschrijdende constructies niet te hoeven verklaren en ook in geval van een controle door de belastingadministratie.

De andere door het Hof onderzochte middelen zijn onontvankelijk of het voorwerp van 5 prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie.

Deze vijf vragen betreffen :

1. De toepassing van de richtlijn op alle belastingen (en niet alleen de vennootschapsbelasting);
2. Het gebrek aan duidelijkheid en precisie van sommige bepalingen zoals « verhandelbare constructie » of « grensoverschrijdend »;
3. Het startpunt van de termijn voor de aangifte van een constructie;
4. De schending van de privacy voor wat betreft het feit dat betreffende het feit dat de verplichting om een constructie aan te geven moet worden gemeld aan een andere tussenpersoon die niet de cliënt is van de beroepsbeoefenaar die onder het beroepsgeheim valt;
5. Schending van de privacy door het feit dat de wet een meldplicht invoert voor grensoverschrijdende constructies.

Ten slotte wordt het Hof gevraagd naar de vrijstelling van de advocaat om bepaalde constructies aan te geven, op voorwaarde dat hij de andere tussenpersonen op de hoogte stelt van deze vrijstelling. In dit verband heeft het Grondwettelijk Hof in zijn arrest 167/2020 al een prejudiciële vraag gesteld aan het HJEU. Dit arrest 167/2020 is een beroep tegen het Vlaams Decreet tot omzetting van DAC6.

La Cour constitutionnelle a rendu un arrêt le 15 septembre 2022 (n° 103/2022) concernant l’annulation totale ou partielle de la loi du 20 décembre 2019 « transposant la Directive (UE) 2018/822 du Conseil du 25 mai 2018 modifiant la Directive 2011/16/UE en ce qui concerne l’échange automatique et obligatoire d’informations dans le domaine fiscal en rapport avec les dispositifs transfrontières devant faire l’objet d’une déclaration », loi fédérale qui transpose la directive 2018/822, également appelée « DAC 6 ». Effectivement, plusieurs recours ont été déposés à la Cour à l’encontre de cette loi, dont notamment par la « Belgian Association of Tax Lawyers », par l’Ordre des barreaux francophones et germanophones et par l’Orde van Vlaamse balies.

La loi du 20 décembre 2019 concerne directement les avocats puisqu’elle les empêche de se prévaloir du secret professionnel dans le cadre de l’échange d’informations des dispositifs transfrontières aux autorités fiscales.

Ceci est tout à fait inadmissible puisque l’essence même du métier d’avocat repose sur la confiance établie entre son client et son conseil, qui elle-même repose sur le secret professionnel auquel l’avocat est tenu déontologiquement. En outre, cela met l’avocat dans une position schizophrénique puisqu’il est soumis à deux obligations contradictoires ; celle du secret et celle de la déclaration.

La Cour constitutionnelle procède à l’annulation de deux mesures :

1. L’article 326/7, § 3 CIR 92, qui avait pour effet d’empêcher les professionnels soumis au secret de s’en prévaloir lorsqu’ils devaient déclarer des « dispositifs transfrontières commercialisables ». Elle annule également les dispositions correspondantes du Code des droits d’enregistrement et du Code des droits de succession.
2. L’article 289bis/13 du Code des droits d’enregistrement, d’hypothèque et de greffe, l’article 146septdecies du Code des droits de succession et l’article 211bis/12 du Code des droits et taxes divers, qui ne permettaient pas à l’avocat-intermédiaire de se prévaloir du secret professionnel en cas de contrôle par l’administration fiscale.

L’arrêt a donc pour effet de permettre à l’avocat de se prévaloir de son secret pour ne pas avoir à déclarer les dispositifs transfrontières commercialisables et également en cas de contrôle de l’administration fiscale.

Les autres moyens analysés par la Cour font l’objet d’irrecevabilité ou de 5 questions préjudicielles à la Cour de Justice de l’Union européenne.

Ces cinq questions concernent :

1. L’application de la directive à tous les impôts (et non seulement à l’impôt des sociétés) ;
2. Le manque de clarté et de précision de certaines notions telles que « dispositif commercialisable » ou « transfrontière » ;
3. Le point de départ du délai de déclaration d’un dispositif ;
4. La violation de la vie privée quant au fait qu’il faut notifier l’obligation de déclaration d’un dispositif à un autre intermédiaire qui n’est pas le client du professionnel soumis au secret, avec le respect du secret professionnel ;
5. La violation de la vie privée quant au fait que la loi instaure une obligation de déclaration des dispositifs transfrontières.

Enfin, la Cour est interrogée sur la dispense de l’avocat de déclarer des dispositifs particuliers, à la condition qu’il informe les autres intermédiaires de cette dispense. A cet égard, la Cour constitutionnelle a déjà posé une question préjudicielle à la CJUE dans son arrêt 167/2020. Cet arrêt 167/2020 est un recours à l’encontre du Décret flamand transposant DAC6.