En septembre 2009, dans le but d’attirer des investisseurs (étrangers ou ressortissants portugais résidant actuellement hors du territoire national) et de dynamiser ainsi son économie, le gouvernement portugais décide de mettre en place, pour une période de dix ans, un régime fiscal spécifique pour ceux qu’il avait alors décidé d’appeler les « résidents non habituels ». D’emblée, la couleur est annoncée, il s’agit de concurrencer les régimes fiscaux tels que ceux instaurés au Royaume-Uni pour les « non résidents » ou encore en Suisse, à travers le système du forfait fiscal.

Le 23 septembre 2009, un décret-loi est donc publié, contenant un nouveau Code fiscal d’investissement et plus particulièrement lesdites mesures d’optimalisation fiscale, à destination des personnes physiques résidentes non habituelles et applicables à partir du 1er janvier 2009.

Les avantages fiscaux proposés dans ce décret-loi sont notamment :

a) pour les revenus provenant de l’étranger : l’élimination de la double imposition

Dans des conditions peu contraignantes, les contribuables peuvent effectivement bénéficier d’une exemption d’impôt de leurs revenus (professionnels ou patrimoniaux) au Portugal. Les résidents non habituels peuvent toutefois préférer à ce mécanisme d’exonération celui de l’imputation de l’impôt et verront alors leurs revenus soumis au régime fiscal standard portugais.

b) pour certains revenus obtenus au Portugal : un impôt à taux unique établi à 20%

Les revenus visés par ce régime particulier d’impôt unique sont ceux dits « de valeur ajoutée élevée » et « de caractère scientifique, artistique ou technique ». Une interprétation large a toutefois été donnée à cette définition ainsi qu’en témoigne une liste des professions concernées publiée le 7 janvier 2010. Y sont notamment mentionnés : les architectes, les médecins, les artistes de divers domaines, les administrateurs, investisseurs ou gestionnaires, les conseillers fiscaux ou encore les commissaires aux comptes.

Le choix est également laissé aux contribuables d’opter pour l’imposition classique au taux progressif, en application au Portugal plutôt que pour l’imposition à taux unique. Les conséquences principales de cette option sont cependant son application à tous les revenus, y compris provenant de l’étranger, et l’impossibilité pour ces derniers de bénéficier de la méthode d’imputation.

Cependant, au moment de l’adoption de ce décret-loi en 2009, la reconnaissance du statut de résident non habituel est loin d’être aisée.

D’abord le candidat ne peut pas avoir été considéré par l’administration fiscale portugaise comme un résident fiscal durant les cinq années qui précèdent sa demande d’enregistrement en tant que résident non habituel.

Ensuite, les documents à produire au moment de sa demande d’enregistrement sont les suivants :

• une copie du passeport ;
• une adresse de résidence au Portugal ;
• une demande d’inscription pour l’attribution d’un numéro de contribuable ;
• un certificat établi par le pays dans lequel le contribuable a été résident fiscal pour les cinq années précédant sa demande d’inscription au Portugal ;
• une attestation fiscale démontrant que le contribuable a effectivement été imposé dans les pays dans lesquels il a été résident fiscal au cours des cinq dernières années ;
• la communication d’un formulaire officiel de demande de statut de résident non habituel.

Dans la pratique, ces formalités sont tellement contraignantes qu’elles découragent la plupart des candidats.

C’est précisément sur ce point que la voie s’éclaircit en 2012.

Le 3 août 2012, des nouvelles mesures administratives ont été adoptées pour faciliter l’accès au régime mis en place en 2009. Dorénavant, au moment de la demande d’inscription en tant que résident non habituel, seule une déclaration par laquelle le candidat atteste qu’il n’a pas été considéré résident fiscal au Portugal durant les cinq dernières années lui sera demandée.

Avec la suppression des exigences initiales, le régime fiscal du statut de résident non habituel développé au Portugal dévoile enfin son potentiel. Avis aux investisseurs en quête d’un rayon de soleil …

In september 2009, met als doel het aantrekken van investeerders (buitenlandse of Portugese onderdanen die momenteel woonachtig zijn buiten het nationale grondgebied) en om op die manier een impuls te geven aan haar economie, beslist de Portugese regering om, voor een periode van tien jaar, een specifiek fiscaal regime in te voeren voor degenen die zij beslist had de "niet-gebruikelijke residenten” te noemen. Meteen al werd kleur bekend, het gaat om het beconcurreren van de fiscale regimes die in het Verenigd Koninkrijk werden ingevoerd voor de “niet-residenten” of nog in Zwitserland, via het systeem van fiscaal forfait.

Op 23 september 2009 wordt een decreet (nr. 249/2009) gepubliceerd, waarin een nieuw Fiscaal Wetboek voor investeringen werd opgenomen en meer specifiek de genoemde maatregelen van fiscale optimalisatie, bestemd voor de niet-gebruikelijke residerende fysieke personen en die van toepassing zijn met ingang vanaf 1 januari 2009.

De fiscale voordelen die in dit decreet worden voorgesteld, omvatten:

a) voor inkomsten afkomstig uit het buitenland: de afschaffing van de dubbele belasting Onder weinig beperkende voorwaarden kunnen belastingplichtigen in Portugal effectief profiteren van een vrijstelling van belasting op hun inkomsten (beroeps- of patrimonium).

Niet-gebruikelijke residenten kunnen echter boven dit mechanisme van vrijstelling dat van de onderwerping aan de belasting verkiezen en zullen dus hun inkomsten onderworpen zien aan het standaard Portugees fiscaal regime.

b) voor bepaalde inkomsten verkregen in Portugal: de belasting van een enkel tarief vastgesteld op 20%

De inkomsten die door dit bijzonder regime van unieke belasting beoogd worden zijn deze zogenaamde " hoge toegevoegde waarde " en " van wetenschappelijk, artistiek of technisch karakter”. Er werd echter een brede interpretatie gegeven aan deze definitie zoals blijkt uit een lijst van de betrokken beroepen die op 7 januari 2010 (Portaria nr. 12/10) gepubliceerd werd. Daarin worden in het bijzonder vernoemd: architecten, artsen, kunstenaars uit verschillende takken, bestuurders, investeerders of managers, fiscale adviseurs of ook nog revisoren.

De keuze wordt ook aan de belastingplichtigen overgelaten om te kiezen voor de klassieke belasting aan progressief tarief, wat eerder wordt toegepast in Portugal dan de belasting aan enkel tarief. De belangrijkste gevolgen van deze optie zijn niettemin de toepassing ervan op alle inkomsten, met inbegrip van deze afkomstig uit het buitenland, en de onmogelijkheid voor deze laatste om te genieten van de methode van aanrekening.

Niettemin, op het moment van de goedkeuring van dit decreet in 2009, is de erkenning van het statuut van niet-gebruikelijke resident verre van eenvoudig.

Eerst kan de kandidaat door de Portugese fiscale administratie niet beschouwd worden als een fiscaal resident gedurende de vijf jaar die voorafgaan aan zijn aanvraag tot registratie als niet-gebruikelijke resident.

Daarna zijn de documenten die op het ogenblik van zijn aanvraag tot registratie moeten voorgelegd worden, de volgende:

• een kopie van het paspoort;
• een verblijfsadres in Portugal;
• een aanvraag tot inschrijving voor de toekenning van een fiscaal identificatienummer;
• een certificaat van het land waarin de belastingplichtige fiscaal resident was voor de vijf jaar voorafgaand aan zijn aanvraag tot inschrijving in Portugal;
• een fiscaal attest waaruit blijkt dat de belastingplichtige effectief belast werd in het land waar hij fiscaal resident is geweest gedurende de laatste vijf jaar;
• de mededeling van een officieel formulier voor de aanvraag van het statuut van niet-gebruikelijke resident.

In de praktijk zijn deze formaliteiten zo beperkend dat zij het merendeel van de kandidaten ontmoedigen.

Het is precies op dat punt dat de weg in 2012 duidelijker wordt.

Op 3 augustus 2012 werden nieuwe administratieve maatregelen aangenomen (Circulaire nr. 9/2012) teneinde de toegang tot het regime dat in 2009 werd ingevoerd, te vergemakkelijken. Voortaan zal hem, op het ogenblik van de aanvraag tot inschrijving, enkel een verklaring gevraagd worden waarin de kandidaat attesteert dat hij gedurende de laatste vijf jaar niet als fiscaal resident in Portugal werd beschouwd.

Met de schrapping van de initiële vereisten, onthult het fiscale regime van het statuut van niet-gebruikelijke resident dat in Portugal ontwikkeld werd, eindelijk zijn potentieel. Een raad voor de investeerders die op zoek zijn naar een straaltje zon.