La Belgique est un pays de petites et moyennes entreprises familiales. Afin de faciliter la transmission de ces entreprises à la génération suivante, les Régions ont mis en place des mesures fiscales favorables par l’introduction de taux réduits sur les donations d’entreprises familiales.

Alors que la Région flamande et la Région wallonne permettaient de donner une entreprise familiale au taux de 0 %, la Région bruxelloise continuait à appliquer un droit de 3 % pour les donations d’entreprises familiales.

Afin de mieux se placer dans cette concurrence fiscale interrégionale et de promouvoir la continuité des entreprises en Région bruxelloise, le gouvernement bruxellois a entrepris une vaste réforme du régime fiscal existant pour le rendre plus transparent et aligner le régime préférentiel bruxellois sur celui des deux autres Régions. Cette réforme vise principalement à éviter que les propriétaires d’entreprises ou de sociétés situées en Région bruxelloise déménagent en Région wallonne ou en Région flamande pour de profiter d’un régime fiscal plus avantageux.

1. Exonération du droit d’enregistrement sur les donations d’entreprises ou de sociétés familiales Le changement majeur par rapport à l’ancienne législation réside dans le taux d’imposition applicable aux donations d’entreprises ou de société familiales : ce taux est passé de 3 % à 0 %, afin d’exonérer ces donations du droit d’enregistrement.

En vue de permettre aux donataires de bénéficier plus facilement de ce régime fiscal favorable, les conditions d’obtention et de maintien de l’exonération ont également été modifiées.

2. Assiette de l’impôt de donation Auparavant, le régime préférentiel ne s’appliquait qu’en cas de donation de la « pleine propriété ». Le nouveau régime préférentiel vise désormais la donation de la « pleine propriété, de la nue propriété ou de l’usufruit des actifs investis à titre professionnel ». Ce régime a donc été assoupli afin d’accorder une plus grande liberté de choix quant au transfert de l’entreprise ou de la société. Il est désormais possible pour le donateur de transmettre son entreprise ou sa société tout en conservant le contrôle de celle-ci en se réservant l’usufruit des biens donnés.

L’ordonnance bruxelloise précise par ailleurs que les biens immeubles affectés ou destinés principalement à l’habitation sont exclus du régime d’exonération.

3. Conditions de détention des « actions d’une société familiale » En ce qui concerne la donation d’actions d’une société familiale, la donation sera fiscalement exonérée à condition que les actions appartiennent pour au moins 50 % en pleine propriété au donateur et à sa famille. Cependant, une participation de 30 % suffit si le donateur et sa famille sont « ensemble avec un autre actionnaire et sa famille, plein propriétaires d’au moins 70 % des actions de la société » ou s’ils sont « ensemble avec deux autres actionnaires et leur famille, propriétaires d’au moins 90 % des actions de la société ». L’ordonnance précise à cet égard qu’il doit s’agir d’actions représentatives du capital social et auxquelles un droit de vote est attaché.

Une nouveauté importante résulte de l’introduction de cette notion de « famille du donateur ou de l’actionnaire ». L’article 140/1, §2, 4° du Code des droits d’enregistrement définit cette notion de manière large : elle couvre le conjoint ou le cohabitant légal du donateur ou de l’actionnaire, les parents en ligne directe de ceux-ci ainsi que les collatéraux du donateur ou de l’actionnaire jusqu’au deuxième degré de même que leurs conjoints ou cohabitants légaux.

4. Respect des conditions d’octroi durant une période de trois ans Le nouveau régime prévoit une réduction du délai pendant lequel les conditions d’octroi doivent être remplies. En ce qui concerne les entreprises familiales, l’activité devra être poursuivie pendant une durée ininterrompue de trois ans. En ce qui concerne les sociétés familiales, la société devra continuer à répondre à la définition de « société familiale » au sens de l’article 140/1, §2, 2° du Codes des droits d’enregistrement durant une période ininterrompue de trois ans et l’activité de la société devra être poursuivie durant cette période En conclusion, en introduisant un régime d’exonération fiscale en matière de donation d’entreprises ou de sociétés familiales, le gouvernement bruxellois s’aligne sur le régime préférentiel de 0 % existant dans les deux autres Régions.

Il est néanmoins regrettable qu’au terme de cette vaste réforme fiscale, le gouvernement bruxellois ne se soit pas également aligné sur le régime fiscal préférentiel applicable aux droits de succession en Région wallonne. Dès lors que la réforme fiscale entreprise ne prévoit pas de régime d’exonération des droits de succession pour la transmission d’entreprises familiales (comme c’est le cas en Région wallonne), il est à l’heure actuelle fiscalement plus intéressant de donner son entreprise familiale de son vivant, en se réservant éventuellement l’usufruit sur le bien donné, plutôt que de la transmettre par voie de succession.

Ce nouveau régime est applicable depuis le 01er janvier 2017.

België is een land van kleine en middelgrote familiale ondernemingen. Om de overdracht van deze ondernemingen aan de volgende generatie gemakkelijker te maken, hebben de Gewesten gunstige belastingmaatregelen genomen met de invoering van verlaagde tarieven op de schenkingen van familiale ondernemingen.

Terwijl dat het Vlaamse en Waalse Gewest het mogelijk maakten om een familiale onderneming te schenken aan een tarief van 0%, bleef het Brussels Gewest een recht van 3% toepassen op de schenkingen van familiale ondernemingen.

Om zich beter te positioneren in deze interregionale fiscale concurrentie en om de continuïteit van de ondernemingen in het Brussels Gewest te bevorderen, heeft de Brusselse regering een omvangrijke hervorming van het bestaande belastingregime doorgevoerd om het transparanter te maken en om het Brusselse gunstregime in overeenstemming te brengen met dat van de twee andere Gewesten. De hervorming is er vooral op gericht om te voorkomen dat de eigenaars van ondernemingen of bedrijven die in het Brussels Gewest gevestigd zijn, zouden verhuizen naar het Waalse Gewest of naar het Vlaamse Gewest om te kunnen genieten van een voordeliger belastingregime.

1. Vrijstelling van registratierecht op schenkingen van familiale ondernemingen of familiale vennootschappen

De ingrijpende verandering in vergelijking met de oude wetgeving vindt men in het belastingtarief dat van toepassing is op schenkingen van familiale ondernemingen of familiale vennootschappen : dit tarief is gedaald van 3% naar 0%, teneinde deze schenkingen vrij te stellen van registratierechten.

Om het voor schenkers makkelijker te maken om van dit gunstige belastingregime te genieten, werden ook de voorwaarden om de vrijstelling te bekomen en te behouden aangepast.

2. Belastinggrondslag voor schenking

Voorheen was het gunstregime enkel van toepassing in geval van schenking van de « volle eigendom ». Het nieuwe gunstregime is voortaan van toepassing voor de schenking van de « volle eigendom, de naakte eigendom of het vruchtgebruik van activa die beroepshalve werden geïnvesteerd ». Dit regime werd dus versoepeld om een grotere keuzevrijheid te bieden voor wat betreft de overdracht van de onderneming of het bedrijf. Het is voortaan mogelijk voor de schenker om zijn onderneming of zijn bedrijf over te dragen met behoud van de controle over die onderneming of dat bedrijf door het vruchtgebruik op de geschonken goederen voor zich te houden.

Voorts staat er in de Brusselse richtlijn dat onroerende goederen die hoofdzakelijk gebruikt worden of bestemd zijn voor bewoning uitgesloten zijn van dit vrijstellingsregime.

3. Voorwaarden voor het bezit van « aandelen van een familiale vennootschap »

Wat betreft de schenking van aandelen van een familiale vennootschap zal de schenking fiscaal vrijgesteld worden op voorwaarde dat de aandelen voor ten minste 50% in volle eigendom in het bezit zijn van de schenker en zijn familie. Niettemin volstaat een deelneming van 30% als de schenker en zijn familie « samen met een andere aandeelhouder en zijn familie volle eigenaar zijn van ten minste 70% van de aandelen in het bedrijf » of als ze « samen met twee andere aandeelhouders en hun familie, eigenaar zijn van ten minste 90% van de aandelen van het bedrijf ». De richtlijn zegt hieromtrent dat het moet gaan over aandelen die het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen en waar een stemrecht aan verbonden is.

Een belangrijke nieuwigheid komt voort uit de invoering van dit begrip van « familie van de schenker of van de aandeelhouder ». Artikel 140/1, §2, 4° van het Wetboek van registratierechten omschrijft dit begrip zeer breed : het betreft de partner of wettelijke samenwonende partner van de schenker of de aandeelhouder, hun verwanten in rechte lijn alsook de zijverwanten van de schenker of de aandeelhouder tot aan de tweede graad alsook hun partner of wettelijke samenwonende partner.

4. Respect voor de toekenningsvoorwaarden gedurende een periode van drie jaar

De nieuwe regeling voorziet een verkorting van de termijn waarin de toekenningsvoorwaarden moeten vervuld zijn. Wat betreft de familiale ondernemingen moet de activiteit gedurende een onafgebroken termijn van drie jaar worden verdergezet. Wat betreft de familiale vennootschap moet het bedrijf blijven beantwoorden aan de definitie van « familiale vennootschap » in de zin van artikel 140/1, §2, 2° van het Wetboek van registratierechten gedurende een onafgebroken termijn van drie jaar en de activiteit van het bedrijf zal tijdens die periode moeten verdergezet worden.

De conclusie is dat, door een regeling van fiscale vrijstelling in te voeren inzake schenking van familiale ondernemingen of familiale vennootschappen, de Brusselse regering zich afstemt op het gunstregime van 0% dat bestaat in de twee andere Gewesten.

Het is echter jammer dat de Brusselse regering zich bij deze omvangrijke fiscale hervorming ook niet in overeenstemming heeft gebracht met het gunstige fiscale regime dat van toepassing is op de successierechten in het Waalse Gewest. Vandaar dat de doorgevoerde fiscale hervorming geen vrijstellingsregeling voorziet van de successierechten voor de overdracht van familiale ondernemingen (zoals dat wel het geval is in het Waalse Gewest), het is momenteel fiscaal gezien interessanter op zijn familiale onderneming te schenken bij leven, eventueel met behoud van het vruchtgebruik op het geschonken goed, eerder dat het over te dragen via erfenis.

Deze nieuwe regeling is van toepassing sinds 1 januari 2017.