De wet van 15 april 2018 houdende de hervorming van het vennootschapsrecht, dat zo’n 260 artikels bevat, brengt een redelijk aantal wijzigingen aan aan de wettelijke regels voor ondernemingen in de strikte zin van het woord. Maar ze breidt bovendien ook het begrip onderneming uit door er voortaan ook de vennootschappen naar gemeen recht onder te klasseren, die terzelfdertijd werden geherkwalificeerd als “maatschappen”.

Deze vennootschappen die niet over rechtspersoonlijkheid beschikken, worden vaak gebruikt in het kader van een overdrachtsschema van het familievermogen, dit omwille van hun eenvoud en soepelheid.

Door de vennootschap naar gemeen recht of de maatschap) gelijk te stellen met een onderneming verplicht de wetgever de oprichters van dat soort structuren voortaan om een inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO) te doen zoals elke andere vennootschap die over rechtspersoonlijkheid beschikt. De nieuwe wet verplicht hen bovendien om een jaarlijkse boekhouding bij te houden.

De inschrijving bij de KBO zal in principe vanaf 1 november 2018 verplicht zijn, de datum van de inwerkingtreding van de nieuwe wet (behalve indien de Koning deze datum vooruitschuift, wat hij mag doen). Dat betekent dat de maatschappen die opgericht worden vanaf deze datum zich net als handelsvennootschappen zullen moeten inschrijven in de KBO voor ze starten met hun activiteiten. Wat betreft de bestaande vennootschappen naar gemeen recht die hun activiteiten voor 1 november 2018 opgestart hebben, zij zullen over een bijkomende termijn van zes maanden beschikken, zodat zij zich verplicht zullen moeten inschrijven in de KBO voor ten laatste het einde van april 2019.

Wat betreft de komende onderwerping van organisaties zonder rechtspersoonlijkheid aan de “boekhoudverplichting”, daaruit volgt dat de vennootschappen naar gemeen recht in principe verplicht zullen zijn om een dubbele boekhouding te voeren. Maar de vennootschappen naar gemeen recht met een omzetcijfer dat lager is dan 500.000 EUR zullen een eenvoudige boekhouding kunnen voeren (aankopendagboek, verkopendagboek, financieel dagboek en inventaris). De meeste vennootschappen naar gemeen recht die als doel hebben het hergroeperen en het beheren van een familievermogen, halen bijna nooit een hoog omzetcijfer, zodat zij in principe aan het houden van een dubbele boekhouding zullen ontsnappen.

De “boekhoudverplichting” wordt onmiddellijk opgelegd aan elke maatschap die vanaf 1 november 2018 opgericht wordt.

Voor de vennootschappen naar gemeen recht die reeds voor die datum reeds bestonden, zullen de jaarrekeningen pas verplicht worden vanaf “het eerste volledige boekjaar dat begint na het verlopen van een termijn van zes maanden te rekenen vanaf de inwerkingtreding van de (...) wet”, met andere woorden, voor de vennootschappen waarvan het boekjaar gelijkloopt met het kalenderjaar, vanaf boekjaar 2020.

Men ziet het, de actuele wettelijke rage heeft zelfs invloed voor de traditionele structuren die het minst gereglementeerd zijn, zoals de vroegere burgerlijke vennootschappen die, minder dan twintig jaar geleden, de maatschappen werden.

La loi du 15 avril 2018 portant réforme du droit des entreprises, qui contient quelques 260 articles, apporte un bon nombre de modifications aux règles légales relatives aux entreprises au sens strict du terme. Mais elle étend en outre la notion d’entreprise en y englobant dorénavant les sociétés de droit commun, requalifiées en même temps de « sociétés simples ».

Ces sociétés, qui ne disposent pas de la personnalité juridique, sont fréquemment utilisées dans le cadre de schéma de transmission du patrimoine familial, en raison de leur simplicité et de leur souplesse.

En assimilant la société de droit commun (ou société simple) à une entreprise, le législateur oblige dorénavant les fondateurs de ce type de structure à procéder à l’inscription de la société à la Banque Carrefour des Entreprises (BCE), comme toute société pourvue de la personnalité juridique. La nouvelle loi les oblige en outre à tenir une comptabilité annuelle.

L’inscription obligatoire à la BCE sera en principe d’application à partir du 1er novembre 2018, date d’entrée en vigueur de la nouvelle loi (sauf si le Roi, comme il y est autorisé, avance cette date). Cela signifie que les sociétés simples constituées à partir de cette dernière date devront, à l’instar des sociétés commerciales, s’inscrire à la BCE avant le commencement de leurs activités. En ce qui concerne les sociétés de droit commun existantes et ayant débuté leurs activités avant le 1er novembre 2018, elles disposent d’un délai supplémentaire de six mois, de sorte qu’elles devront obligatoirement s’inscrire à la BCE pour la fin avril 2019 au plus tard.

Quant à la soumission prochaine des organisations dépourvues de la personnalité juridique à « l’obligation comptable », il en résulte que les sociétés de droit commun seront en principe obligées de tenir une comptabilité en partie double. Toutefois, les sociétés de droit commun dont le chiffre d’affaires annuel ne dépasse pas 500.000 EUR pourront se contenter de tenir une comptabilité simplifiée (journal des achats, journal des ventes, journal financier et inventaire). La plupart des sociétés de droit commun ayant pour but la mise en commun et la gestion d’un patrimoine familial, il est rare qu’elles réalisent un chiffre d’affaires important, de sorte qu’elles échapperont en principe à la tenue d’une comptabilité en partie double.

L’«obligation comptable » s’impose immédiatement à toute société simple constituée à partir du 1er novembre 2018.

Pour les sociétés de droit commun existantes avant cette date, les comptes annuels ne seront obligatoires qu’ « à partir du premier exercice complet qui débute après l’expiration d’un délai de six mois à compter de l’entrée en vigueur de la (…) loi », c’est-à-dire, pour les sociétés dont l’exercice correspond à l’année civile, à partir de l’exercice comptable 2020.

On le voit, la rage législative actuelle touche même les structures traditionnellement les moins réglementées, comme les anciennes sociétés civiles, devenues, il y a moins de vingt ans, les sociétés de droit commun, et aujourd’hui les sociétés simples.