Volgens verklaringen van leden van de regering Michel zou de Ministerraad van zaterdag 9 december 2017 de definitieve versie van het Wetsontwerp betreffende de hervorming van de vennootschapsbelasting goedgekeurd hebben.

In afwachting van een aandachtige lezing van het ontwerp dat openbaar zal gemaakt worden, kunnen we er ons reeds een idee van vormen op basis van de informatie die door de Minister van Financin werd meegegeven en die hij tijdens de verschillende interviews die hij heeft toegestaan, heeft becommentarieerd, om bepaalde aangekondigde maatregelen beter te begrijpen.

De meeste commentaren die in die context werden geformuleerd betreffen ofwel de verlaging van de belastbare grondslag van de vennootschapsbelasting, ofwel de maatregelen die meer in het bijzonder de zogenaamde holdings betreffen. Sommige van die maatregelen worden voorgesteld als zijnde gunstig voor de vestiging in België, anderen worden gerechtvaardigd door een zekere wil om een grotere fiscale rechtvaardigheid te garanderen.

De meest in het oog springende maatregel van de hervorming zal uiteraard de verlaging zijn van de belastbare grondslag van de vennootschapsbelasting die vanaf 2018 van 33,99% op 29,58% wordt teruggebracht, om in 2020 25% te halen. Tijdens dezelfde periode zal de bijkomende crisisbijdrage vanaf 2018 van 3% op 2% teruggebracht worden om vanaf 2020 definitief afgeschaft te worden.

Voor zover de Belgische holdings over het algemeen hun winst realiseren via het innen van dividenden en meerwaarden, verbonden aan de aandelen van derde vennootschappen die zij in het bezit hebben, kan dergelijke maatregel beschouwd worden als hebbende een nogal marginaal effect op hun fiscale situatie.

De meeste holdings genieten inderdaad van 2 specifieke maatregelen van de Belgische wetgeving die hen toelaten om de fiscale last die verbonden is aan de inkomsten die zij halen uit hun financile deelnemingen te verminderen: het mechanisme van de definitief belaste inkomsten (hierna genoemd DBI), en de (gedeeltelijke) vrijstelling van de meerwaarden die gerealiseerd worden op aandelen.

Krachtens het DBI-mechanisme worden de dividenden die voortvloeien uit de financile deelnemingen die door een holding worden aangehouden slechts voor 5% opgenomen in hun belastbare grondslag voor de vennootschapsbelasting. De facto worden de dividenden van filialen belast aan een tarief van 1,7%.

Dit gunstige stelsel is onderworpen aan de vervulling van een aantal voorwaarden die gelinkt zijn aan het bedrag van de deelneming, dat 10% of 2.500.000 EUR moet bedragen, aan de termijn van het aanhouden van deze deelneming, die minimum 1 jaar moet bedragen, en aan het vervullen van wat men noemt de taxatievereiste die het bestaan van een zeker (minimum) niveau van belasting op de winst van het filiaal belast dat aan de moedermaatschappij wordt overgedragen via de uitkering van dividenden.

Voor zover het filiaal in een andere Lidstaat van de Europese Unie gevestigd is, zullen de dividenden over het algemeen kunnen genieten van het DBI-stelsel dat, behoudens uitzondering, zal gepaard gaan met een vermindering van de bronbelasting.

Wat de meerwaarden op aandelen van de filialen betreft, zij werden tot op heden vrijgesteld, op n enkele voorwaarde van het vervullen van de voorwaarde van belasting opgelegd door het DBI-mechanisme. Het was niet vereist dat de overgedragen deelneming werd aangehouden voor een minimale aankoopwaarde. De toegekende vrijstelling is totaal en definitief (zonder herbeleggingsvoorwaarde).

Twee situaties brengen echter een belasting van de meerwaarde met zich mee: de meerwaarden gerealiseerd op korte termijn (12 maanden) waren belastbaar aan een verlaagd tarief van 25% (25,75% effectief) en de meerwaarden gerealiseerd door de grote bedrijven, vrijgesteld op basis van het algemeen basisprincipe, waren het voorwerp van een zogenaamde inhaal-belasting, aan een tarief van 0,40% (0,412% effectief).

De aangekondigde hervorming van de vennootschapsbelasting zal zorgen voor wijzigingen aan deze principes die niet zonder gevolg zullen zijn voor de situatie van vele Belgische holdings.

De eerste van die wijzigingen is een stimulerende maatregel waarvan het effect zonder meer positief zal zijn. De hervorming voorziet inderdaad een uitbreiding van het DBI-regime dat tot een volledige vrijstelling zal leiden van het dividend dat door het filiaal aan de moedermaatschappij uitgekeerd worden, dit aan dezelfde voorwaarden als deze die door het huidige regime worden gesteld. Dit vanaf 2018. Zo zal het effectieve tarief op het dividend dat door het filiaal wordt toegekend naar 0% worden teruggebracht eerder dan verlaagd te worden van 1,7% naar 1,5% (ofwel 29,58% x 5% van het dividend).

De tweede wijziging heeft betrekking op de voorwaarden voor de vrijstelling van de meerwaarden gerealiseerd op aandelen en lijken minder gunstig. De hervorming van de vennootschapsbelasting zal vanaf 2018 via een aflijning gebeuren van de voorwaarden voor de vrijstelling van meerwaarden op aandelen op de voorwaarden om van het DBI-mechanisme te kunnen genieten. Bijgevolg zal de meerwaarde zich verplicht moeten verhouden tot een deelneming waarvan de minimumwaarde gelijk zal zijn aan 10% van het kapitaal van het filiaal, of aan 2.500.000 EUR om vrijgesteld te worden in hoofde van de vennootschap die ze gerealiseerd heeft.

Het doel dat door de regering werd aangekondigd, is om de uitkeringen van dividenden en het verkrijgen van meerwaarden te neutraliseren (om duidelijk te zijn, de omvorming van dividenden in meerwaarden tegen te gaan), en vooral de investering in normale beleggingen via een vennootschap ontraden.

Als we erover nadenken dan is de echte doelgroep van dergelijke beperking niet de multinational of de grote patrimoniumvennootschap, waarvan de deelnemingen in filialen vaak kwalificerend voor het DBI-stelsel (en het bijgevolg zullen zijn voor de vrijstelling van meerwaarden), maar wel de KMOs die, vaak op aanraden van hun bankier, hun overschot op de schatkist met zorg hebben belegd in uiteenlopende beleggingen. Deze vennootschappen kunnen bij het innen van dividenden over het algemeen niet genieten van het DBI-mechanisme. Voortaan zullen ze niet meer kunnen genieten van de vrijstelling op meerwaarden op aandelen

Bijgevolg verhoogt de regering de fiscale druk niet op grote bedrijven. Integendeel, de regering schrapt echter vanaf 2018 de zogenaamde inhaal-belasting die van toepassing was aan een tarief van 0,412% op meerwaarden op vrijgestelde aandelen, die door grote bedrijven werden gerealiseerd (gedurende ten minste 2 boekjaren: schending van n van de 3 criteria die zijn: gemiddeld 50 werknemers per jaar aan het werk, 9.000.000 EUR jaarlijks omzetcijfer (excl. BTW) of 4.500.000 EUR balanstotaal). We kunnen ook de aanpassingsmaatregel, of eerder schrappingsmaatregel, vermelden van de fairness taks op dividenden die Belgische vennootschappen uitkeren en die vrijgesteld zijn van weinig belastingen.

Samengevat zal het stelsel van meerwaarden op aandelen die gerealiseerd worden door bedrijven het volgende zijn :

Een van de meest becommentarieerde maatregelen van de aangekondigde hervorming is ook gericht op de grote bedrijven, meer bepaald deze die een belangrijke winst realiseren. Voor deze bedrijven zou de regering wat zij noemen een minimale belastbare grondslag willen invoeren.

De vennootschappen die een fiscaal resultaat boven 1.000.000 EUR realiseren, zullen zich belast zien op een minimale belastbare grondslag, ingevoerd via een beperking van de aftrek van bepaalde kostenposten, in het bijzonder de uitgestelde uitkeringen.

Op vandaag, behalve enkele uitzonderingen, bestaat er geen beperking op de aftrekbaarheid van wat men noemt de uitgestelde uitkeringen in de vennootschapsbelasting. Hiermee bedoelen we het overschot, uit de vorige boekjaren, van elementen die aftrekbaar zijn van de belastbare grondslag, zoals de overgedragen verliezen, de DBI excessen, het niet-aangerekende saldo van de aftrek voor inkomsten uit innovatie of de aftrek voor risicokapitaal notionele intresten of NIA).

In de toekomst, en vanaf 2018, zal er een korven-systeem ingevoerd worden die de maximumgrens van de aftrekbaarheid van deze uitgestelde uitkeringen van de belastbare grondslag zal bepalen.

De aftrek van de uitgestelde uitkeringen zal beperkt worden tot een maximumbedrag van 1.000.000 EUR + 70% van het saldo van het fiscaal resultaat dat de drempel van 1.000.000 EUR overschrijdt. Bijgevolg zal 30% van de winst boven de drempel van 1.000.000 EUR de minimum belastbare grondslag vormen waarop het normale tarief van de vennootschapsbelasting zal van toepassing zijn.

Al hebben we in de pers veelal gelezen dat hier een effectieve belasting van die vennootschappen aan een tarief van 7,5% zal voortvloeien, het gaat hier echter om een anticipatie van wat het tarief van de vennootschapsbelasting zal zijn in 2020 (25% x 30% minimumbasis = 7,5%). We moeten echter een eerste fase doorlopen tijdens dewelke het tarief dat effectief zal toegepast worden op de minimum belastinggrondslag 8,9% zal bedragen (29,58% x 30% = 8,9%).

Hieromtrent moeten we noteren dat de regering niet geopteerd heeft voor een definitief verlies van de niet-aangerekende uitgestelde uitkeringen: de aftrekken die geweigerd werden omwille van het overschrijden van de nieuwe drempel zullen voor de toekomst kunnen uitgesteld worden (steeds met respect voor het korven-mechanisme). Daarentegen voor de nieuwe vennootschappen zullen de overgedragen verliezen gedurende de eerste 5 boekjaren niet onderworpen worden aan de beperking.

Bij het lezen van de eerste commentaren op het ontwerp vreesden we dat de niet-aangerekende uitkeringen die ook zorgen voor de realisatie van de winst van een bedrijf zouden geviseerd worden door de aangekondigde maatregel van minimale taxatie. Dit zou uiteraard een betreurenswaardig effect zijn, vooral voor de holdings die hun winst realiseren via dividenden en meerwaarden die over het algemeen taksvrij zijn.

Dit lijkt echter in dit stadium niet de wil van de regering te zijn, zoals blijkt uit de indicaties die de Minister van Financin zelf heeft gegeven:

Zo zou de nieuwe maatregel geen impact mogen hebben op de meerwaarden op aandelen die een vennootschap realiseert en die zouden genieten van de principile vrijstelling ( we nemen aan dat de nieuwe wettelijke voorwaarden vervuld zijn).

Hetzelfde zou gelden voor dividenden die taksvrij zijn in het DBI-mechanisme

De Minister van Financin heeft zelf enkele concrete voorbeelden gegeven van de werking van het nieuwe mechanisme. We kunnen hier de hypothese vermelden van een vennootschap die een winst van 10.000.000 EUR realiseert en over overgedragen verliezen zou beschikken die fiscaal aftrekbaar zijn voor 9.500.000 EUR:

De hiervoor vermelde vergelijkende tabel geeft ons een redelijk duidelijk zicht op de financile impact die de nieuwe maatregel zou moeten hebben voor de betrokken vennootschappen, onder voorbehoud van de integratie in het schema van niet-aangerekende uitkeringen waarvan we aannemen dat deze vennootschappen ervan zouden genieten.

We kunnen makkelijk vaststellen dat de maatregelen die de regering aankondigt en die in het bijzonder de grote bedrijven zouden viseren en die als doel zouden hebben om een grotere fiscale rechtvaardigheid te garanderen, ongetwijfeld niet echt dat effect zullen hebben. Integendeel, de volledige vrijstelling van de dividenden die de filialen uitkeren en de beperking van de vrijstelling van de meerwaarden op aandelen, zullen vooral gunstig zijn voor grote holdings en niet voor KMOs.

Uiteraard zal deze gunst ongetwijfeld getemperd worden door bijhorende maatregelen die aangekondigd zijn voor 2019 (en ook niet voor 2020 zoals eerst voorgesteld) zoals de invoering van een CFC maatregel (Controlled Foreign Company) of nog de aanneming van andere maatregelen afkomstig uit de implementatie van de ATAD-richtlijnen (Anti Tax Avoidance Directive) in het Belgische recht. Zo is het voorzien om vanaf 2019 een maatregel in te voeren in het Belgische recht die in hoofde van een Belgisch bedrijf de belasting mogelijk maakt van bepaalde inkomsten die door een buitenlands filiaal gend worden die zij controleert, zelfs in de veronderstelling dat deze inkomsten niet echt uitgekeerd werden. Het Belgisch fiscaal recht zal ook verbeterd worden door de invoering van nieuwe bepalingen betreffende de exit taks in het Wetboek, alsook van nieuwe regels gericht op de strijd tegen de zogenaamde hybride mechanismen. In diezelfde context moeten we de invoering van regels vermelden die de aftrekbaarheid van intresten in hoofde van vennootschappen beperken (invoering van de EU-richtlijn nr. 2016/1164 van de Raad van 12 juli 2016). Het begrip van buitenlandse vaste inrichting zal aangepast worden teneinde voorrang te geven aan een eerder economische dan juridische connotatie en er zal een beperking van de aftrekmogelijkheid voorzien worden voor verliezen van dergelijke vestiging in Belgi. Ten slotte is voorzien om de maatregelen in de strijd tegen de fiscale fraude inzake transfer pricing te versterken.

We blijven uiteraard zeer aandachtig voor de tekst van het ontwerp van hervorming van de vennootschapsbelasting die in principe definitief gekend zou moeten zijn tegen eind december 2017.

Le Conseil des Ministres du samedi 9 dcembre 2017 aurait valid, selon les dclarations des membres du gouvernement Michel, la version finale du projet de Loi portant la rforme de limpt des socits.

Dans lattente dune lecture attentive du projet qui serait rendu public, lon peut dj sinspirer des informations communiques par le ministre des Finances, et commentes lors de diffrentes interviews que ce dernier a accordes, afin dapprhender plus concrtement certaines des mesures annonces.

La plupart des commentaires formuls dans ce contexte sont relatifs soit la rduction du taux de base de limpt des socits, soit aux mesures qui devraient viser plus particulirement les socits dites holdings . Certaines de ces mesures sont prsentes comme favorables ltablissement en Belgique, dautres sont justifies par une certaine volont dassurer une plus grande justice fiscale .

La mesure phare de la rforme sera bien entendu la diminution du taux de base de limpt, qui passera, ds 2018, de 33,99% 29,58%, pour atteindre 25% en 2020. Au cours de la mme priode, la contribution complmentaire de crise sera ramene de 3% 2%, ds 2018, pour tre supprime dfinitivement, ds 2020.

Dans la mesure o les socits holdings belges ralisent gnralement leur bnfice au travers de la perception de dividendes et de plus-values, en lien avec les actions de socits tierces quelles dtiennent, une telle mesure peut tre considre comme ayant un effet assez marginal sur leur situation fiscale.

En effet, la plupart des socits holdings belges bnficient de 2 mesures spcifiques de la lgislation belge qui leur permettent de rduire la charge fiscale lie aux revenus quelles retirent de leurs participations financires : le mcanisme des revenus dfinitivement taxs (ci-aprs RDT ), et lexonration (partielle) des plus-values ralises sur actions.

En vertu du mcanisme RDT , les dividendes provenant des participations financires dtenues par une socit holding ne sont intgrs dans la base imposable de celle-ci limpt des socits qu concurrence de 5%. De facto, les dividendes de filiales sont donc imposs un taux de 1,7%.

Ce rgime favorable est soumis au respect de certaines conditions, lies au montant de la participation, qui doit atteindre 10% ou 2.500.000 EUR, la dure de dtention de cette participation, qui doit tre au minimum de 1 an, et au respect de ce que lon nomme la condition de taxation , qui impose lexistence dun certain niveau (minimal) de taxation sur le bnfice de la filiale transfr la mre par la voie de distribution de dividende.

Dans la mesure o la filiale est tablie dans un autre Etat membre de lUnion Europenne, les dividendes bnficieront gnralement du rgime RDT, qui saccompagnera, sauf exception, dune rduction de la retenue pratique la source .

Quant aux plus-values ralises sur actions de filiales , elles faisaient jusqu prsent lobjet dune exonration, la seule condition de respecter de la condition de taxation impose par le mcanisme RDT. Il ntait pas requis que la participation cde soit dtenue pour une valeur dacquisition minimale. Lexonration accorde est totale et dfinitive (sans condition de remploi).

Deux situations engendraient cependant une taxation de la plus-value : les plus-values ralises bref dlai (12 mois) taient imposables aux taux rduit de 25% (25,75% effectif) et les plus-values ralises par les grandes entreprises , exonres sur base du principe gnral, faisaient lobjet dune imposition dite de rattrapage , au taux de 0,40% (0,412% effectif).

La rforme annonce de limpt des socits apportera des modifications ces principes, qui ne seront pas sans incidence sur la situation de nombreuses socits holdings belges.

La premire de ces modifications est une mesure incitative dont leffet sera indniablement positif. La rforme prvoit en effet une extension du rgime RDT , qui induira une exonration totale du dividende vers par la filiale la mre, aux mmes conditions que celles issues du rgime actuel. Ceci ds 2018. Ainsi, le taux effectif sur le dividende attribu par la filiale, plutt que dtre rduit de 1,7% 1,5% (soit 29,58% x 5% du dividende), passera 0%.

La seconde modification est relative aux conditions dexonration des plus-values ralises sur actions et savre bien moins favorable. La rforme de limpt des socits passera en effet par un alignement, ds 2018, des conditions dexonration des plus-values sur actions sur les conditions permettant de bnficier du mcanisme RDT. Ds lors, pour tre exonre dans le chef de la socit qui l'a ralise, la plus-value devra imprativement se rapporter une participation dont la valeur minimale sera quivalente 10% du capital de la socit filiale, ou 2.500.000 EUR.

Lobjectif annonc du gouvernement vise neutraliser les versements de dividendes et lobtention de plus-values (en clair, contrer la conversion de dividendes en plus-values), et surtout dissuader linvestissement en placements normaux par lintermdiaire dune socit.

Si lon y rflchit, la cible relle de telle restriction nest pas la socit multinationale ou la grande socit patrimoniale, dont les participations dans des filiales sont souvent qualifiantes pour le rgime RDT (et le seront ds lors pour lexonration des plus-values), mais bien les PME qui, souvent sur conseil de leur banquier, ont plac leur excdent de trsorerie, avec prudence, dans des placements diversifis. Ces socits ne peuvent en gnral pas bnficier du mcanisme RDT lors de la perception de dividendes. Elles ne pourront dsormais plus bnficier de lexonration des plus-values sur actions

Le gouvernement naugmente en consquence pas la pression fiscale sur les grandes socits. Au contraire, il supprime par ailleurs, ds 2018, limposition dite de rattrapage , qui sappliquait, au taux de 0,412%, aux plus-values sur actions exonres, ralises par des grandes socits (pendant au moins 2 exercices : atteinte dun des 3 critres que sont : 50 travailleurs occups en moyenne annuelle, 9.000.000 EUR de chiffre daffaire annuel (HTVA) ou 4.500.000 EUR de total du bilan). Lon peut galement citer la mesure dadaptation, voire de suppression, de la fairness tax frappant les dividendes verss par des socits belges sacquittant de peu dimpts.

En synthse , le rgime des plus-values sur actions ralises par les socits sera le suivant :

Lune des mesures les plus commentes de la rforme annonce vise galement les grandes entreprises, plus exactement celles qui ralisent un bnfice important. Pour ces socits, le gouvernement entend instaurer ce quil prsente comme une base imposable minimale.

Les socits qui ralisent un rsultat fiscal suprieur 1.000.000 EUR se verront imposes sur une base minimale dimposition , mise en uvre au travers dune limitation de la dduction de certains postes de frais, particulirement les composantes reportes .

Actuellement, et sous rserve de quelques exceptions, il nexiste pas de limitation la dductibilit de ce que lon nomme les composantes reportes limpt des socits. Lon vise par ces termes lexcdent, issu des exercices prcdents, dlments dductibles de la base imposable limpt, tels les pertes reportes, les RDT excdentaires, le solde non imput de la dduction pour revenus dinnovation ou de la dduction pour capital risque (intrts notionnels ou DIN).

A lavenir, et ds 2018, un systme de corbeille sera instaur, et constituera la limite maximale de dductibilit sur la base imposable limpt, de ces composantes reportes.

La dduction des composantes reportes sera limite un montant maximum de 1.000.000 EUR + 70% du solde du rsultat fiscal qui excde ce seuil de 1.000.000 EUR. Il sen dduit que 30% du bnfice au-del du seuil de 1.000.000 EUR formera la base minimale dimposition laquelle sappliquera le taux normal de limpt des socits.

Si lon a beaucoup lu, dans la presse, quil en rsulterait une imposition effective de ces socits au tarif de 7,5%, il sagit cependant dune anticipation de ce que sera le taux de limpt des socits en 2020 (25% x 30% de base minimale = 7,5%). Il faudra toutefois passer par une premire phase au cours de laquelle le taux effectif applicable la base minimale de taxation slvera 8,9% (29,58% x 30% = 8,9%).

A noter, ce propos, que le gouvernement na pas opt pour une perte dfinitive des composantes reportes non imputes : les dductions refuses du fait du dpassement du seuil nouveau seront reportables pour le futur (toujours dans le respect du mcanisme de la corbeille ). Par ailleurs, pour les nouvelles socits, les pertes reportes ne seront pas soumises la limitation pendant les 5 premiers exercices.

Lon a craint, la lecture des premiers commentaires du projet, que les composantes non imposables qui participent la ralisation du bnfice dune socit seraient viss par la mesure minimale de taxation annonce. Tel effet serait videmment redoutable, particulirement pour les socits holdings qui ralisent leur bnfice par le biais de dividendes et plus-values en gnral dtaxs.

Telle ne semble cependant pas tre, ce stade, la volont du gouvernement, telle quelle ressort des indications fournies par le ministre des Finances lui-mme.

Ainsi, les plus-values sur actions ralises par une socit, qui bnficieraient de lexonration de principe (les conditions lgales nouvelles tant par hypothse remplies), ne seraient pas impactes par la mesure nouvelle.

Il en serait de mme des dividendes dtaxs en mcanisme RDT

Le ministre des Finances a lui-mme fourni quelques exemples concrets de mise en uvre du mcanisme nouveau. Lon peut citer lhypothse dune socit qui raliserait un bnfice de 10.000.000 EUR, et disposerait de pertes reportes fiscalement dductibles de 9.500.000 EUR :

Le tableau comparatif qui prcde permet davoir une vue assez claire de limpact financier que la nouvelle mesure devrait avoir pour les socits concernes, sous la rserve de lintgration dans le schma de composantes non imposables dont bnficieraient par hypothse ces socits.

On le constate aisment, les mesures annonces par le gouvernement comme visant particulirement les grandes socits, et ayant comme objectif dassurer une plus grande justice fiscale, nauront sans doute pas rellement cet effet. Au contraire, lexonration complte des dividendes distribus par les filiales, et la limitation de lexonration des plus-values sur actions, bnficieront principalement aux grandes socits holdings, et non aux PME

Evidemment, cette faveur sera sans doute tempre par des mesures annexes, annonces dsormais pour 2019 (et non plus 2020, comme initialement prsent) telles linstauration dune mesure CFC (Controlled Foreign Company) ou encore ladoption dautres mesures issues de limplmentation en droit belge des directives ATAD (Anti Tax Avoidance Directive). Ainsi est-il prvu lintroduction en droit belge, partir de 2019, dune mesure permettant la taxation, dans le chef dune socit belge, de certains revenus perus par une filiale trangre quelle contrle, mme dans lhypothse o ces revenus nauraient pas effectivement t distribus. Le droit fiscal belge se verra galement amlior par linsertion dans le Code de nouvelles dispositions concernant l exit tax , ainsi encore que de rgles nouvelles visant lutter contre les dispositifs dits hybrides . Dans ce mme contexte, il faut noter linsertion de rgles limitant la dductibilit des intrts dans le chef des socits (implmentation de la directive EU n 2016/1164 du Conseil du 12 juillet 2016). La notion dtablissement stable tranger sera adapte afin de faire prvaloir une connotation plus conomique que juridique, et il sera instaur une limitation de la possibilit de dduction de pertes de tel tablissement en Belgique. Enfin, il est prvu de renforcer les mesures visant lutter contre la fraude fiscale en matire de transfer pricing .

Nous resterons videmment attentifs au texte du projet de rforme de limpt des socits, qui devrait tre connu dfinitivement dici la fin dcembre 2017.