De btw werd in het Belgische recht ingevoerd door een wet van 3 juli 1969. Sinds deze invoering werd er voorzien dat meerdere beroepen van de belasting kunnen vrijgesteld worden. Onder hen vinden we onder andere de notarissen, gerechtsdeurwaarders en advocaten terug.

Met de tijd werd deze lijst alsmaar korter. Wat betreft de juridische beroepen zijn de diensten van notarissen en gerechtsdeurwaarders sinds 1 januari 2012 onderworpen aan de btw. Op Europees vlak was België tot vorig jaar het enige land dat de advocaten vrijstelde van btw.

Sinds 1 januari 2014 zijn de diensten van advocaten echter niet meer vrijgesteld van btw. Omwille van vooral budgettaire redenen heeft de wetgever beslist om, met artikel 60 van de wet van 30 juli 2013, de bepaling die deze vrijstelling voorzag, zijnde het artikel 44, §1, 1° van het btw-wetboek, in te trekken.

Sommigen, waaronder de Orde van de Vlaamse Balies, de Orde van Franse en Duitse Balies (OFDB) alsook meerdere associaties, hebben een beroep tot nietigverklaring van artikel 60 van de wet van 30 juli 2013 ingediend bij het Grondwettelijk Hof.

De verzoekers hebben onder meer voor het Hof aangebracht dat de onderwerping van advocaten aan de btw het recht van toegang tot de rechter, alsook het recht op bijstand van een advocaat schendt. Aangezien dat diegene die niet onderworpen zijn het bedrag van de belasting effectief niet kunnen recupereren, zien zij bijgevolg de kosten van diensten van advocaten stijgen met 21%, wat sommige rechtzoekenden zal tegenhouden om de bijstand van een raadsman in te roepen.

Volgens de verzoekers kan de toepassing van btw op de prestaties van advocaten ook als gevolg hebben dat het principe van gelijke wapens tijdens een proces wordt aangetast wanneer er, in het kader van een geschil, rechtzoekenden zijn die de btw kunnen aftrekken naast anderen die dit niet kunnen. In dergelijk geval raakt de toepassing van de btw effectief enkel die rechtzoekenden die niet onderworpen zijn.

In dit geval heeft het Grondwettelijk Hof in een arrest van 13 november 2014 beslist om de zaak voor te leggen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie door hen een aantal prejudiciële vragen te stellen.

De redenering van het Grondwettelijk Hof kan als volgt samengevat worden. De Belgische wetgeving die de toepassing van de btw op diensten van advocaten voorziet, vindt haar grondslag in een Europese harmonisatierichtlijn 2006/112/EC. Maar het is niet haar om zich uit te spreken over de geldigheid van deze richtlijn. Krachtens artikel 267 van het Verdrag over de werking van de Europese Unie volstaat het bijgevolg om de vraag ten prejudiciële titel aan het Hof van Justitie voor te leggen.

We moeten dus nog wachten om te weten of de toepassing van de btw op diensten van advocaten bekrachtigd wordt of niet.

Wordt vervolgd.

La TVA a été mise en place, en droit belge, par une loi du 3 juillet 1969. Dès cette instauration, il a été prévu que plusieurs professions puissent être exemptées de cette taxe. Parmi celles-ci, on retrouvait notamment les notaires, les huissiers de justice et les avocats.

Au fil du temps, cette liste n’a cessé de se réduire. En ce qui concerne les professions juridiques, les prestations des notaires et des huissiers de justice sont soumises à la TVA depuis le 1er janvier 2012. Sur le plan européen, la Belgique était, jusqu’à l’année dernière, le seul pays à maintenir une exemption de TVA pour les avocats.

Depuis le 1er janvier 2014, les prestations des avocats ne sont plus davantage exemptées de TVA. Pour des raisons très majoritairement budgétaires, le législateur a en effet décidé d’abroger, par le biais de l’article 60 de la loi du 30 juillet 2013, la disposition qui prévoyait cette exemption, à savoir l’article 44, § 1er, 1° du Code de la TVA.

D’aucuns, parmi lesquels l’Ordre des barreaux néerlandophones, l’Ordre des barreaux francophones et germanophone (OBFG), ainsi que plusieurs associations, ont introduit un recours en annulation devant la Cour constitutionnelle à l’égard de l’article 60 de la loi du 30 juillet 2013.

Les requérants ont notamment soutenu devant cette Cour que l’assujettissement des avocats à la TVA violait le droit d’accès à la justice ainsi que le droit à l’assistance d’un avocat. Comme les non assujettis ne peuvent en effet pas récupérer le montant de la taxe, ils voient, par conséquent, le coût des prestations des avocats augmenter de 21%, ce qui peut contraindre certains justiciables à devoir se passer de l’assistance d’un conseil.

Selon les requérants, l’application de la TVA aux prestations d’avocats peut également avoir pour conséquence de porter atteinte au principe de l’égalité des armes dans le procès lorsque coexistent, dans le cadre d’un contentieux, des justiciables qui peuvent déduire la TVA et d’autres qui ne le peuvent pas. Dans ce cas en effet, l’application de la TVA affecte uniquement les justiciables non assujettis.

Dans un arrêt du 13 novembre 2014, la Cour constitutionnelle a décidé, à ce propos, de soumettre la question à la Cour de justice de l’Union européenne, en lui posant plusieurs questions préjudicielles.

Le raisonnement de la Cour constitutionnelle peut être résumé comme suit. La législation belge qui a prévu l’application de la TVA aux prestations des avocats trouve son fondement dans la directive européenne d’harmonisation 2006/112/CE. Or, il ne lui appartient pas de statuer sur la validité de cette directive. Par conséquent, en vertu de l’article 267 du Traité sur le fonctionnement de l’Union européenne, il convient d’interroger la Cour de justice à titre préjudiciel.

Il faudra donc encore attendre afin de savoir si l’application de la TVA aux prestations d’avocats est avalisée ou non.

Affaire à suivre.

Gauthier VAEL