Actuellement, les indépendants paient des cotisations sociales sur leurs revenus d’il y a trois ans. Ce système relatif au calcul des cotisations sociales n’est pas parfait. En effet, le double mode de calcul et le décalage de trois ans en régime définitif font l’objet de diverses critiques.

L’indépendant qui diminue le rythme de son activité pour des raisons de santé ou pour toute autre raison, continue à être redevable de cotisations sociales calculées sur base des revenus qui sont, dans bien des cas, sans rapport avec les revenus de l’année pour laquelle elles sont dues.

En outre, l’indépendant qui souhaite travailler au-delà de 65 ans doit payer des cotisations calculées sur base de ses revenus provenant de l’activité principale qu’il exerçait avant l’âge de la pension.

C’est pourquoi, une loi du 22 novembre 2013 a été adoptée (Moniteur belge du 6 décembre 2013). Elle engendre une profonde réforme du calcul des cotisations sociales pour les travailleurs indépendants et modifie ainsi l’arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants.

Cette nouvelle loi entrera en vigueur le 1er janvier 2015 et introduira ainsi un nouveau mode de calcul en ce qui concerne les cotisations sociales des indépendants.

Concrètement, à partir de cette date, le montant des cotisations d’indépendant dépendra des revenus de l’année en cours, et non plus des revenus des trois dernières années.

L’un des objectifs poursuivis par cette loi est de disposer d’un système permettant d’être davantage en phase avec la réalité économique. « Dans ce nouveau système, le travailleur indépendant adapte le niveau de ses cotisations à l’évolution de sa situation économique » (projet de loi portant sur la réforme du calcul des cotisations sociales pour les travailleurs indépendants, Doc. parl., Ch. repr., sess. ord. 2012-2013, n° 2938/001, p. 3).

Dès 2015, les cotisations sociales seront payées sur le revenu de l’année même, quand bien même ce dernier n’est pas encore connu.

Pour ce faire, le calcul s’opérera en deux temps. Tout d’abord, l’indépendant payera provisoirement des cotisations dans l’année de cotisation même.

Deux ans après, soit lorsque les revenus professionnels de l’année de cotisation sont communiqués par l’Administration de la fiscalité des entreprises et des revenus du Service public fédéral Finances, il sera procédé sur cette base à la fixation du montant définitif des cotisations dues pour l’année de cotisation concernée (article 11, § 5 nouveau de l’arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967).

La caisse d’assurances sociales fait parvenir à l’indépendant un décompte. L’on parle de « régularisation ».

Dans l’hypothèse où l’indépendant n’a pas payé suffisamment de cotisations, il se verra réclamer le trop peu payé. En revanche, s’il a payé trop de cotisations, la caisse lui remboursera la différence. Le calcul définitif s’opèrera donc toujours deux ans plus tard.

Ce système permettra de payer des cotisations aujourd’hui sur la base des revenus actuels.

Vandaag betalen zelfstandigen sociale bijdragen op hun inkomsten van 3 jaar geleden. Dit systeem voor de berekening van de sociale bijdragen is niet perfect. De dubbele betalingswijze en de overgangstijd van drie jaar naar het definitieve regime zijn het voorwerp van vele kritiek.

De zelfstandige die het ritme van zijn activiteit vermindert omwille van gezondheidsredenen of omwille van om het even welke reden, blijft sociale bijdragen verschuldigd die berekend worden op basis van inkomsten die in vele gevallen geen link hebben met de inkomsten van het jaar waarvoor ze verschuldigd zijn.

Bovendien moet de zelfstandige die ook na 65 jaar wilt blijven werken, bijdragen betalen die berekend worden op basis van zijn inkomsten uit de hoofdactiviteit die hij uitoefende voor de pensioenleeftijd.

Het is daarom dat een wet van 22 november 2013 werd aangenomen (Belgisch Staatsblad van 6 december 2013). Deze wet heeft een diepe hervorming van de berekening van de sociale bijdragen van zelfstandigen tot gevolg en wijzigt zo het Koninklijk Besluit n° 38 van 27 juli 1967 dat het statuut van zelfstandigen regelt.

Deze nieuwe wet treedt in werking op 1 januari 2015 en zal een nieuwe berekeningswijze voor de sociale bijdragen van zelfstandigen invoeren.

Concreet zal het bedrag van de bijdragen van zelfstandigen vanaf die datum afhangen van de inkomsten van het lopende jaar en niet meer van de inkomsten van de laatste drie jaar.

Eén van de objectieven die deze wet nastreeft, is het beschikken over een systeem dat moet stroken met de economische werkelijkheid. “In dit nieuwe systeem past de zelfstandige het niveau van zijn bijdragen aan aan de evolutie van zijn economische situatie” (wetsontwerp over de hervorming van de berekening van sociale bijdragen van zelfstandigen, Gedr. St., Kamer, gewone zitting 2012-2013, nr. 2938/001, p. 3).

Vanaf 2015 zullen de sociale bijdragen betaald worden op de inkomsten van het jaar zelf, zelfs wanneer deze inkomsten nog niet gekend zijn.

Om dit te doen, zal de berekening in twee keer gebeuren. Eerst zal de zelfstandige voorlopige bijdragen betalen tijdens het bijdragejaar zelf.

Twee jaar later, zijnde wanneer de beroepsinkomsten van het bijdragejaar door de Administratie van de ondernemings- en inkomensfiscaliteit van de Federale Overheidsdienst Financiën werden overgemaakt, zal op die basis overgegaan worden tot de vaststelling van het definitieve bedrag van de bijdragen die verschuldigd zijn voor het betrokken bijdragejaar (nieuw artikel 11, §5 van het Koninklijk Besluit nr. 38 van 27 juli 1967).

De sociale verzekeringskas maakt een afrekening over aan de zelfstandige. Men spreekt van een “regularisatie”.

In het geval dat de zelfstandige niet voldoende bijdragen heeft betaald, zal hetgeen hij te weinig heeft betaald, worden aangerekend. Daartegenover staat dat wanneer hij te veel bijdragen betaald heeft, dat de kas hem het verschil zal terugstorten. De definitieve berekening zal dus altijd pas twee jaar later worden gedaan.

Dit systeem zal toelaten dat de bijdragen vandaag betaald worden op basis van de huidige inkomsten.