Jusqu’il y a peu, la Région wallonne permettait, par une disposition expresse du Code des droits d’enregistrement (art. 131bis CDE) d’enregistrer à un taux réduit (compris entre 3,3 et 7,7 %) une donation du bénéfice de la prestation d’un contrat d’assurance-vie, par la désignation du donataire en tant que bénéficiaire de ce contrat en cas de prédécès de l’assuré. Dans ce cas, le capital stipulé dans le contrat comme devant être versé au bénéficiaire en cas de prédécès de l’assuré, tel qu’existant au jour de la donation, était réputé constituer le bien meuble donné, et était utilisé pour déterminer la base taxable aux droits de donation.

Le nouveau décret, daté du 11 avril 2004 (M.b. 9 mai 2014) qui a supprimé cette possibilité, était en principe destiné à répondre à une critique formulée par la Commission européenne à l’encontre de la réglementation fiscale wallonne qui restreignait considérablement les possibilités de donation à des taux réduits de certains instruments financiers déterminés.

Si ces restrictions ont, certes, disparu suite à la modification décrétale, une disposition souvent utilisée par les contribuables wallons a disparu avec elles, de manière assez inexplicable.

Désormais, pourront être assujetties aux droits réduits de donation, les donations entre vifs de biens meubles (quels qu’ils soient), à l’exception des « donations qui sont affectées d’une condition suspensive devant se réaliser par suite du décès du donateur », c’est-à-dire dont les effets sont suspendus jusqu’au décès du donateur.

Dès lors, ces donations-là, si elles sont enregistrées, ne peuvent en bonne logique plus bénéficier du taux réduit, à défaut désormais de disposition d’exception expresse en ce sens, et doivent dès lors être soumises aux droits de donation au taux ordinaire (qui sont équivalents aux droits de succession… et qui peuvent aller jusqu’à 80% entre étrangers).

Pourtant, en 2010, le législateur décrétal wallon avait explicitement introduit dans la législation décrétale un mécanisme permettant de donner le bénéfice d’un contrat d’assurance-vie, en ne payant qu’un droit de donation réduit.

Le payement de ce droit de donation permettait d’éviter l’imposition du capital assuré aux droits de succession lors du décès, aux taux progressifs pouvant aller jusqu’à 80% selon le degré de parenté avec le défunt. Cette possibilité était intéressante aussi bien pour la Région (qui engrangeait des recette immédiates et certaines), que pour les contribuables (qui ne couraient pas le risque lié à l’éventualité d’un décès dans les trois ans du donateur).

Ce type de donation a été encouragé et d’ailleurs abondamment pratiqué en Wallonie à partir de 2010 : il offrait au contribuable une solution efficace et sûre lui permettant de transmettre son patrimoine à la génération suivante, voire même à un tiers, sans risque fiscal en cas de décès inopiné.

Les travaux préparatoires du décret sont muets quant aux raisons qui ont pu animer le législateur décrétal pour supprimer cette possibilité.

Bien entendu, il reste toujours possible de procéder à cette donation par acte sous seing privé, ce qui reste parfaitement légal et admis même par l’administration fiscale elle-même (qui a expressément mentionné dans sa circulaire explicative relative à la disposition anti-abus n°8/2012 que la donation non enregistrée restait parfaitement valable), mais le donateur et le donataire doivent alors accepter de courir le risque que les droits cédés soient quand-même taxés aux droits de succession en même temps que les autres actifs successoraux, si le donateur vient à décéder dans les 3 ans de la donation.

Il s’agit donc d’une régression particulièrement incompréhensible et peu à propos de la législation décrétale wallonne.

Tot voor kort liet het Waalse Gewest, door een uitdrukkelijke bepaling in het Wetboek van registratierechten (art. 131bis WReg.), toe om een schenking van de winst van een prestatie van een levensverzekeringscontract te registreren aan een verlaagd tarief (tussen 3,3 en 7,7%) door de aanduiding van een begiftigde als begunstigde van dat contract in geval van vooroverlijden van de verzekerde.

In dat geval werd het kapitaal dat in het contract werd vastgelegd als zijnde gestort aan de begunstigde in geval van vooroverlijden van de verzekerde, zoals bestaande op de dag van de schenking, geacht als dat het het roerend goed betrof, en werd het gebruikt om de belastbare grond te bepalen voor de schenkingsrechten.

Het nieuwe decreet van 11 april 2004 (B.S. 9 mei 2014) dat deze mogelijkheid geschrapt heeft, was eigenlijk bedoeld om aan een kritiek van de Europese Commissie betreffende de Waalse fiscale reglementering die de schenkingsmogelijkheden van bepaalde vastgelegde financiële instrumenten aan verlaagde tarieven aanzienlijk beperkte, tegemoet te komen.

Als deze beperkingen al verdwenen zijn ten gevolge van de decretale wijziging, is een bepaling die door de Waalse belastingplichtigen vaak gebruikt werd op een zeer onverklaarbare wijze met hen verdwenen.

Niettemin zullen de schenkingen van roerende goederen (welke dat ook zijn) onder levenden onderworpen kunnen worden aan verlaagde schenkingsrechten, met uitzondering van de “schenkingen waarop een opschortende voorwaarde van toepassing is die moet gerealiseerd zijn voor het overlijden van de schenker”, het is te zeggen waarvan de gevolgen uitgesteld zijn tot aan het overlijden van de schenker.

Bijgevolg kunnen deze schenkingen, als ze geregistreerd zijn, logischerwijze niet meer genieten van het verlaagd tarief, bij gebrek voortaan aan een uitdrukkelijke uitzonderingsbepaling in die zin, en moeten ze bijgevolg onderworpen worden aan schenkingsrechten tegen normaal tarief (die gelijk zijn aan successierechten … en die kunnen oplopen tot 80% tussen vreemden).

In 2010 had de Waalse decreetgevers nochtans uitdrukkelijk een mechanisme in de decretale wetgeving ingevoerd die toeliet om de winst van een levensverzekeringscontract te geven met slechts een verlaagd schenkingsrecht.

De betaling van dat schenkingsrecht maakte het mogelijk om de belasting te vermijden van het verzekerde kapitaal met successierechten op het ogenblik van het overlijden, tegen progressieve tarieven die konden oplopen tot 80% volgens de graad van verwantschap met de overledene. Deze mogelijkheid was interessant zowel voor het Gewest (die onmiddellijke en zekere inkomsten inde), als voor de belastingplichtigen (die niet het risico liepen dat verbonden was aan een eventueel overlijden van de schenker binnen de drie jaar).

Dit type van schenking werd aangemoedigd en bovendien sinds 2010 veelvuldig gebruikt in Wallonië: het bood aan de belastingplichtige een efficiënte en zekere oplossing die hem toeliet om zijn patrimonium aan de volgende generatie over te dragen, zelfs aan derden, zonder fiscaal risico in geval van onverwacht overlijden.

De voorbereidende werken van het decreet zwijgen over de redenen die de decreetgever zouden kunnen geïnspireerd hebben om deze mogelijkheid te schrappen.

Het blijft uiteraard nog mogelijk om bij onderhandse akte tot deze schenking over te gaan, wat perfect wettelijk is en zelfs door de fiscale administratie zelf (die uitdrukkelijk in haar verduidelijkende circulaire met betrekking tot de antimisbruikbepaling n° 8/2012 zegt dat de niet geregistreerde schenking perfect geldig bleef) wordt toegelaten, maar de schenker en de begiftigde moeten dan wel aanvaarden dat ze risico lopen dat de overdragen rechten toch aan de successierechten zullen belast worden en terzelfdertijd ook de andere geërfde activa, als de schenker binnen de drie jaar na de schenking komt te overlijden.

Het betreft dus een bijzonder onbegrijpelijke en beperkte regressie met betrekking tot de Waalse decretale regeling.