Alors que « nul n’est censé ignorer la loi », on assiste, depuis des semaines, à de lamentables quiproquos à propos de la portée de la mesure « anti-abus », qui sanctionne désormais « l’abus fiscal », en matière d’impôts sur les revenus, de droits d’enregistrement et de droits de succession.

De nombreux spécialistes, et quelques parlementaires, se sont émus de la portée exacte de ce texte, notamment en matière de planification patrimoniale. Certains ont été amenés, de manière absurde, à affirmer même que le don manuel deviendrait une opération abusive.

Si la confusion est à ce point dans les esprits, c’est non seulement parce que, comme c’est malheureusement devenu courant, la loi est mal rédigée, et a été votée après des travaux parlementaires bâclés, mais en outre parce que, ni le ministre, ni son administration, ne sont en mesure de donner des exemples pratiques d’application du texte.

Non seulement l’interprétation de la loi est malaisée, mais même l’administration n’est pas en mesure d’expliquer clairement son opinion à ce sujet.

A cela s’ajoute une attitude injustifiable du Ministre des Finances lui-même, qui, au cours de débats à la Chambre, a paru favoriser volontairement l’obscurantisme. En réponse à une question parlementaire de la députée Veerle WOUTERS, le Ministre, après avoir été rassurant à propos du don manuel qui « n’est pas un abus », a cru devoir ajouter : « d’aucuns me reprochent d’avoir semé la confusion en omettant de répondre à certaines questions. Il s’agit d’une stratégie délibérée de ma part car si je commençais à expliciter certains montages, je risquerais de donner des idées aux fraudeurs » (compte rendu analytique, Chambre, séance plénière du 31 mai 2012, CRABV 53 Plen 089, 21).

Voilà donc que le Ministre annonce pour toute justification à son silence qu’il ne répond délibérément pas aux questions des parlementaires, parce que si les contribuables connaissaient le point de vue de l’administration, cela leur donnerait … des idées de fraude !

Dans un régime parlementaire normal, un tel mépris du Parlement entraînerait la cessation immédiate de ses fonctions. Mais, plus fondamentalement, il est étonnant de voir le Ministre mélanger à ce point les notions de fraude et d’abus fiscal, alors que dans sa propre circulaire sur cette dernière notion, il est clairement précisé que l’abus fiscal n’est jamais une fraude. Enfin, comment pourra-t-on raisonnablement reprocher au contribuable de commettre des abus fiscaux dans l’ignorance de ce que c’est, si l’administration et le Ministre qui la contrôle, se refusent volontairement à expliciter cette notion, tout en reconnaissant qu’elle est floue ?

Terwijl “iedereen geacht wordt de wet te kennen” zijn wij sinds weken getuige van betreurenswaardige misverstanden betreffende de draagwijdte van de “antimisbruik”-bepaling. Die bestraft thans “fiscaal misbruik” op het vlak van de inkomstenbelastingen, de registratierechten en de successierechten.

Meerdere specialisten en enkele parlementairen werden bezeten door de juiste draagwijdte van deze tekst, met name inzake vermogensplanning. Sommigen gingen zo ver, op absurde manier, dat ze bevestigen dat de handgift een misbruik zou worden.

Een dergelijke verwarring is niet enkel een gevolg van het feit dat de wet slecht werd neergeschreven en na onzorgvuldige parlementaire werkzaamheden werd goedgekeurd. Dat is spijtig genoeg schering en inslag geworden. Daarenboven zijn noch de minister, noch zijn administratie in staat om praktische toepassingsgevallen van de tekst te geven.

Niet alleen is de interpretatie van de tekst moeilijk, maar is zelfs de administratie niet in staat om duidelijk haar mening uit te drukken aangaande dit onderwerp.

Daar voegt zich een niet te rechtvaardigen houding van de Minister van Financiën zelf aan toe die tijdens de debatten in de Kamer doelbewust de onduidelijkheid leek in de hand te werken. In antwoord op een parlementaire vraag van de gedeputeerde Veerle WOUTERS, heeft de Minister, na een geruststelling te bieden over de handgift die “niet als misbruik wordt beschouwd”, gedacht het volgende te moeten toevoegen: “men beweert dat ik verwarring zou zaaien door niet te antwoorden op sommige vragen. Welnu, ik wil fiscale misbruikers geen kansen bieden door het geven van een precieze toelichting bij allerhande constructies, waaraan gewone burgers helemaal niet denken” (Vertaald beknopt verslag, Kamer, plenumvergadering van 31 mei 2012, CRIV 53, Plen 089, 33).

Ziedaar, dat de Minister voor elke rechtvaardiging van zijn stilzwijgen aankondigt dat hij bewust niet antwoordt op de vragen van de parlementairen omdat de belastingplichtigen, indien zij het standpunt van de administratie zouden kennen, de mogelijkheid zouden hebben om over te gaan tot…fiscaal misbruik!

In een normaal parlementair regime zou een dergelijke minachting voor het Parlement de onmiddellijke stopzetting van zijn functies met zich meebrengen. Maar nog fundamenteler is het verbazingwekkend om te zien hoe de Minister op dit punt de begrippen van fraude en fiscaal misbruik verwart. In zijn eigen administratieve richtlijn over dit laatste begrip heeft hij immers verduidelijkt dat fiscaal misbruik nooit fraude uitmaakt. Tot slot, hoe kan men redelijkerwijze aan de belastingplichtige verwijten fiscale misbruiken te begaan zonder dat men weet wat het is? De administratie en de Minister die haar controleert weigeren immers doelbewust om dit begrip uit te leggen terwijl zij tegelijkertijd erkennen dat het vaag is.